Datgelu effaith Dandelion

Lawrlwythwch y datganiad i'r wasg "Datgelu effaith Dandelion" (PDF)

• Bu’r rhaglen Dandelion yn rhedeg am chwe mis o'r Gwanwyn i'r Hydref 2022

• Cymerodd dros 589,000 o bobl ran mewn digwyddiadau byw a gweithgareddau ymarferol i ysgolion, gyda chynulleidfaoedd a chyfranogwyr ledled yr Alban

• Cynhaliwyd dros 1,000 o ddigwyddiadau a gweithgareddau ledled y wlad 

• Penllanw’r rhaglen fyw oedd dros 500 o ddigwyddiadau Cynhaeaf, yn y dathliad creadigol mwyaf erioed o’r Cynhaeaf mewn cymunedau ledled yr Alban

• Cymerodd dros 89,000 o ddisgyblion, ynghyd â'u teuluoedd a'u gofalwyr, ran mewn gweithgaredd mewn 468 o ysgolion

• Cefnogodd buddsoddiad mewn cymunedau a sectorau ledled yr Alban dros 1,000 o gyfleoedd cyflogaeth cyflogedig mewn sectorau creadigol, cymunedol a digwyddiadau, ochr yn ochr â rhaglenni datblygu proffesiynol i bobl ifanc ac artistiaid

• Yn dilyn tymor cyntaf llwyddiannus, mae Dandelion nawr yn edrych i'r dyfodol

Mae Dandelion, y rhaglen greadigol fawr sydd wedi cyrraedd pob rhan o’r Alban yn annog pobl i 'Hau, Tyfu a Rhannu' bwyd, cerddoriaeth a syniadau, wedi gweld dros 589,000 o bobl yn cymryd rhan yn ei raglen.

Wedi'i lansio yng ngwanwyn 2022, dilynodd rhaglen am ddim Dandelion y tymor tyfu, a'i nod oedd gwneud tyfu eich bwyd eich hun mor hawdd a hygyrch â phosibl i bobl o bob oed a chefndir. Mae ei rhaglen greadigol o wyliau, digwyddiadau a gosodweithiau wedi dathlu cynaliadwyedd drwy dyfu cymunedol, gan ddod â cherddoriaeth a chelf ynghyd â gwyddoniaeth a thechnoleg. Wedi'i gomisiynu gan EventScotland a’i ariannu gan Lywodraeth yr Alban, Dandelion yw cyfraniad yr Alban i UNBOXED: Creadigrwydd yn y DU, ac mae'n un o 10 prosiect creadigol mawr sydd wedi bod yn digwydd yn ystod 2022.

Cafodd Dandelion ei greu yn y cyfnod clo gyda chenhadaeth i adeiladu ar ysbryd haelioni a chefnogaeth a fu mewn cymunedau yn ystod y pandemig byd-eang. Ceisiodd y rhaglen ailgysylltu pobl â'r tir y tyfir eu bwyd arno, sut mae'r bwyd yr ydym yn ei fwyta yn cael ei gynhyrchu a'r traddodiadau sy'n amgylchynu hynny, gan greu cyfle i feddwl o’r newydd. Yn ei dro, mae wedi creu swyddi, wedi buddsoddi mewn cymunedau, sbarduno cysylltiadau newydd a rhoi llwyfan i bobl weithredu'n bositif yn wyneb argyfwng yr hinsawdd

Cyflwynwyd gweithgareddau ym mhob cwr o'r Alban, o ganol dinasoedd a threfi i bentrefi anghysbell a lleoliadau gwledig, o'r Gororau i'r Ucheldiroedd a'r Ynysoedd. Wrth i'w dymor chwe mis ddod i ben, cynhaliwyd 1056 o ddigwyddiadau ar draws y rhaglen, mewn 556 o leoliadau, a ddarparwyd gan dîm Dandelion a sefydliadau partner mewn cymunedau ledled y wlad.

Penllanw'r rhaglen oedd y dathliad creadigol mwyaf erioed o'r Cynhaeaf a lwyfannwyd ar draws yr Alban. Cynhaliwyd dros 500 o ddigwyddiadau ledled yr Alban mewn partneriaeth â sefydliadau celfyddydol, grwpiau cymunedol ac ysgolion, mewn dathliad llawen o bobl a’r blaned a chyfle i ysbrydoli newid cymdeithasol cadarnhaol. Daeth cymunedau ynghyd i greu rhaglen ddigwyddiadau am ddim gan gynnwys prydau bwyd, ceilidhs, a pherfformiad cerddorol i ddathlu'r Cynhaeaf. Cyflwynwyd digwyddiadau gyda sefydliadau lleol, gan gynnwys 45 y dyfarnwyd cefnogaeth iddynt gan raglen grantiau pwrpasol a drefnwyd gan Dandelion a’i bartner BEMIS, i gyflwyno dathliadau Cynhaeaf ar gyfer eu cymunedau.

Roedd y cynhaeaf yn ddiweddglo i raglen a ddechreuodd ym mis Ebrill 2022 gyda lansiad cenhadaeth 'hau, tyfu, rhannu' Dandelion. Roedd ffilm fer ddigidol yn nodi dechrau Dandelion, yn dilyn stori'r cerddor a'r crofftiwr Pàdruig Morrison y gwnaeth ei nain a'i daid sefydlu arbrawf yng nghefn gwlad yn byw oddi ar y grid ar Heisgeir yn Ynysoedd Allanol Heledd 75 mlynedd yn ôl, gan dyfu eu bwyd eu hunain a byw'n gynaliadwy oddi ar y tir. Mae themâu'r ffilm yn adleisio rhai'r rhaglen ehangach, wrth iddi olrhain dychweliad Pàdruig i'r ynys yn 2022 fel rhan o Dandelion, gan gynnwys cerddoriaeth newydd a gyfansoddwyd yn arbennig ganddo.

Yn ganolog i Dandelion oedd creu 12 o 'Erddi Annisgwyl' ar dir na ddefnyddiwyd o’r blaen, gan greu mannau tyfu a digwyddiadau wrth wraidd cymunedau, wedi’u cyflwyno mewn partneriaeth â sefydliadau diwylliannol lleol, gan gynnwys y rhai a sefydlwyd mewn cymunedau neu ardaloedd o amddifadedd sylweddol a oedd wedi'u tangynrychioli, lle'r oeddent yn darparu buddsoddiad a phwyslais ar gyfer pobl leol. Yn ogystal â hyn gwnaeth 'Gardd Arnofio' yn cynnwys tair llong, fynd ar daith o amgylch camlesi Forth a Clyde drwy gydol yr haf, gan ymweld ag 11 lleoliad ar hyd ei thaith, cyn cael ei hangori yn ymyl y Kelpies eiconig yn Falkirk. Yn ystod yr haf, cyflwynodd y gerddi 482 o ddigwyddiadau a gweithgareddau am ddim, wedi'u rhaglennu gan 11 Cynhyrchydd Creadigol Newydd Dandelion a'u cefnogi gan 18 o gerddorion preswyl a benodwyd i'r gerddi.

Ochr yn ochr â chreu mannau garddio ar gyfer cymunedau, roedd Dandelion hefyd yn annog cynulleidfaoedd i gymryd rhan a thyfu eu bwyd eu hunain drwy roi 80,000 o blanhigion a hadau bwytadwy am ddim mewn cyfres o ddigwyddiadau theatrig ‘Am Ddim i Bawb' a gynlluniwyd i ymgysylltu â theuluoedd a thyfwyr newydd. Cynhaliwyd y rhain mewn 20 lleoliad ar draws yr Alban lle rhoddwyd cyngor a chefnogaeth unigol i fynychwyr gan fyfyrwyr garddwriaethol o Goleg Gwledig yr Alban. 

Cafodd 'Ciwbiau Golau Parhaus' - amgylcheddau tyfu cyflym gan ddefnyddio technolegau sy'n cael eu datblygu i dyfu planhigion - a gynlluniwyd yn arbennig gan Dandelion eu profi gan ymwelwyr ledled y wlad fel rhan o ddwy daith. Daeth y ciwbiau at ei gilydd i greu cerddoriaeth drawiadol a gosodweithiau golau mesmerig, yn cynnwys 13 o gomisiynau cerddoriaeth newydd  gan gerddorion rhyngwladol ac Albanaidd blaenllaw a ysbrydolwyd gan themâu natur a chynaliadwyedd, gan gynnwys Fergus McCreadie a enwebwyd am wobr Mercury ac a enillodd wobr SAY, Arooj Aftab sydd wedi ennill gwobr Grammy mewn cydweithrediad â Maeve Gilchrist, Maya Youssef a'r cyfansoddwr o Glasgow, Craig Armstrong. Ymwelodd y gosodweithiau unigryw â safleoedd gan gynnwys Gardd Aelodau Senedd yr Alban fel rhan o’r Ŵyl Wleidyddiaeth ac Uwchgynhadledd Diwylliant Rhyngwladol Caeredin, Gŵyl Lyfrau Rhyngwladol Caeredin, Gerddi Botaneg Inverness, Parti Gardd Kelburn, a V&A Dundee. Aeth beiciau cargo yn cario ciwbiau unigol hefyd ar daith o amgylch yr Alban, gan ymweld â lleoliadau gwledig a threfol, i gyflwyno Dandelion i gymunedau a sbarduno sgyrsiau am ble a sut mae ein bwyd yn cael ei dyfu. Fe wnaeth dros 96,000 o bobl brofi'r ciwbiau mewn 17 lleoliad ar draws y wlad.

Hefyd yn rhan o’r rhaglen, cynhaliwyd dwy ŵyl gerddoriaeth am ddim, dros dridiau, a oedd wedi'u threfnu mewn cydweithrediad â Celtic Connections, ym Mharc Kelvingrove, Glasgow a Pharc Cyfarfod y Gogledd Inverness. Dros y ddau benwythnos, daeth bron i 67,000 o bobl i fod yn rhan o’r dorf yn y gwyliau, a chafwyd perfformiadau gan artistiaid o'r Alban a rhai rhyngwladol, gan gynnwys Del Amitri, King Creosote, Les Amazones d'Afrique, Karine Polwart, Newton Faulkner a llawer mwy. Yn ysbryd Dandelion, ochr yn ochr â'r gerddoriaeth fyw, roedd y gwyliau'n cynnwys sgyrsiau, gweithdai, gweithgareddau ysgolion a rhaglen greadigol ar gyfer pob oedran a oedd yn annog cynulleidfaoedd i fynd ati i gymryd rhan mewn sgyrsiau am gynaliadwyedd, gweithredu ar yr hinsawdd a'n planed.

Yn ogystal â chreu mannau cysylltu cyhoeddus, ceisiodd Dandelion rymuso'r genhedlaeth nesaf a chefnogi Dysgu ar gyfer Cynaliadwyedd mewn ysgolion ar draws yr Alban. Galluogodd Menter Tyfu Ysgolion Dandelion, a gyflwynwyd mewn partneriaeth â Keep Scotland Beautiful, 468 o ysgolion a 89,101 o ddisgyblion ar draws yr Alban i gymryd rhan mewn prosiect STEAM 6 mis a arweiniodd at ddigwyddiadau Cynhaeaf ar feysydd chwarae ledled y wlad. Bu'r rhaglen ysgolion yn archwilio cysylltiadau cymunedol a diwylliannol â'r tir ac i'r bwyd rydyn ni'n ei dyfu, a phlannodd y disgyblion eu cnwd eu hunain, a oedd yn cynnwys hau 258,000 o datws mewn 2,000 tunnell o gymysgedd tyfu a wnaed yn arbennig. Yn ystod y rhaglen gwelwyd disgyblion yn dysgu am ddulliau traddodiadol ac arloesol o dyfu gyda 131 o giwbiau tyfu Dandelion wedi'u rhoi'n rhodd i ysgolion a sefydliadau addysg, gan osod technoleg newydd yn nwylo ceidwaid ac arloeswyr y dyfodol. Cymerodd dros 3,000 o ddisgyblion ran mewn gwers cerddoriaeth ddigidol fyw lle dysgon nhw ganeuon Albanaidd yn ymwneud â’r Cynhaeaf gan y gwerinwr Steve Byrne, yn ogystal â dysgu cân Gaeleg newydd a ysgrifennwyd ar gyfer Dandelion gan y cerddor Julie Fowlis a'r ethnolegydd Raghnaid Sandilands. Mae'r adnoddau a grëwyd ar gyfer ysgolion yn parhau i fod ar gael am ddim ar wefan Dandelion.

Trwy ei raglen helaeth o ddigwyddiadau a gweithgareddau, mae Dandelion wedi buddsoddi mewn pobl, lleoedd a chymunedau ar draws yr Alban. Wedi'i ddylunio i'w ddarparu mewn partneriaeth ag unigolion, cymunedau a sefydliadau presennol ledled y wlad, gweithiodd y rhaglen gyda chyfanswm o 26 o Bartneriaid Cyflawni a Hyb, gan gynnwys cyrff cenedlaethol fel Keep Scotland Beautiful, Coleg Gwledig yr Alban, a Chamlesi'r Alban, ochr  yn ochr â phartneriaid celfyddydau lleol gan gynnwys RIG Arts yn Greenock, Fèis Rois ar draws yr Ucheldiroedd, a Chanolfan Gelfyddydau Lyth yn Wick, a channoedd o bartneriaid cymunedol ar draws gwahanol sectorau a lleoliadau, er enghraifft GalGael yn Govan, Inverclyde Shed a The Leven Programme, Fife. Sicrhaodd hyn fod cyllid Dandelion wedi'i fuddsoddi ymhell ac agos ledled y wlad, gan greu cyfleoedd newydd i bartneriaid a dosbarthu cefnogaeth yn deg.

Yn eu tro, crëwyd dros 1,000 o gyfleoedd cyflogaeth â thâl drwy Dandelion ar draws sectorau gan gynnwys y celfyddydau, digwyddiadau, amaethyddiaeth, addysg, a chymuned. Roedd hyn yn cynnwys comisiynau a chontractau i 287 o artistiaid, cyfleoedd traws-sector â thâl i fyfyrwyr gan gynnwys 'Tattie Team' - 33 o fyfyrwyr o Goleg Gwledig yr Alban a ddarparodd dros 7000 o oriau o waith yn y gymuned drwy swyddogaethau cyflogedig, a chyfleoedd creadigol gan gynnwys 12 o Gynhyrchwyr Creadigol sy'n Dod i'r Amlwg, 18 o Gerddorion Preswyl, a thri Ethnolegydd.

Wrth i'r tymor cychwynnol hwn ddirwyn i ben, mae Dandelion bellach yn edrych i'r dyfodol, gan lunio cynlluniau i gyflawni rhannau o'r rhaglen y tu hwnt i 2022 gan gynnwys cefnogi Gerddi Annisgwyl ac ysgolion i barhau i hau, tyfu a rhannu'n greadigol ar draws tymhorau'r dyfodol, gan adeiladu ar y gwaith sydd wedi'i sefydlu eleni.